آشنایی با انواع بیمه تامین اجتماعی و قوانین و مقررات آن

بیمه تامین اجتماعی یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمایت اجتماعی است که افراد را در برابر خطرات و چالش‌های مختلف زندگی و کار محافظت می‌کند؛ بیمه تامین اجتماعی دارای انواع گوناگونی می‌باشد و هر کدام از این انواع نیز دارای قوانین و مقررات خاص خود هستند.

در این مقاله از مدیر حساب تصمیم داریم در ابتدا مفهوم بیمه تامین اجتماعی را برای شما توضیح دهیم و در ادامه به معرفی انواع بیمه تامین اجتماعی و قوانین و مقررات هر یک بپردازیم. همچنین میزان تعهدات هر نوع بیمه را مورد بررسی قرار خواهیم داد. با ما همراه باشید.

بیمه تامین اجتماعی چیست و چه انواعی دارد؟

بیمه تامین اجتماعی یکی از اصلی‌ترین سیستم‌های بیمه‌ای در ایران است که تحت نظارت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران فعالیت می‌کند. این سیستم بیمه‌ای از طریق ایجاد یک صندوق مشترک از پول ورودی بیمه شدگان، خدمات مختلفی اعم از خدمات درمانی، بازنشستگی، مرگ و میر و … را به افرادی که در این سیستم بیمه شده‌اند، ارائه می‌کند.

بر اساس آنچه که در سایت سازمان تامین اجتماعی درج گردیده، این بیمه دارای 47 گونه مختلف می‌باشد که در ادامه به معرفی و توضیح مهم‌ترین انواع بیمه تامین اجتماعی خواهیم پرداخت.

بیمه اجباری چیست

در روابط کاری بین کارگر و کارفرما، یکی از وظایف مهمی که بر عهده کارفرما می‌باشد بیمه نمودن کارگر است. ماده 148 قانون کار در این خصوص بیان می‌دارد:

کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلف هستند بر اساس قانون تأمین اجتماعی، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام‌نمایند.

بنابراین چنانچه یک شخص به عنوان کارگر یا کارمند، در کارگاهی تحت استخدام کارفرمایی (اعم از حقیقی یا حقوقی) قرار گیرد، کارفرما موظف است شخص استخدام شده را بیمه نماید. به این نوع بیمه، بیمه اجباری می‌گویند. لازم به ذکر است که بر اساس ماده 7 قانون کار، قرارداد منعقده بین کارگر و کارفرما حتماً لازم نیست مکتوب باشد و می‌تواند به صورت شفاهی منعقد گردیده باشد؛ بنابراین کارفرما موظف است بدون قرارداد مکتوب نیز کارگر خود را بیمه نماید و چنانچه در انجام این کار کوتاهی کند، در صورت شکایت کارگر یا تشخیص بازرسان سازمان تامین اجتماعی، علاوه بر پرداخت حق بیمه کارگر، مشمول جرایمی نیز خواهد شد.

میزان حق بیمه اجباری بر اساس حقوق کارگر محاسبه می‌شود و مبلغی است معادل 30 درصد حقوق کارگر، که از این میزان 7 درصد سهم بیمه شده و 23 درصد سهم کارفرما می‌باشد. پرداخت این حق بیمه به سازمان بیمه‌گر بر عهده کارفرما بوده و او موظف است 7 درصد از حقوق کارگر را کسر کرده و به علاوه 23 درصد سهم خود، واریز نماید.

بیمه اجباری برای کارگران دارای حمایت‌ها و مزایای زیادی است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• خدمات درمانی
• بیمه بیکاری
• غرامت دستمزد ایام بیماری
• مرخصی زایمان
• مستمری بازنشستگی
• مستمری از کار افتادگی

بیمه اختیاری چیست

با توجه به توضیحاتی که در بخش قبل ذکر گردید، با مفهوم بیمه اجباری آشنا شدیم و متوجه شدیم که بیمه اجباری، نوعی از بیمه تامین اجتماعی است که کارفرمایان موظف‌اند پرسنل خود را تحت پوشش آن قرار دهند. اما با توجه به خطراتی که همیشه سلامت و آینده زندگی انسان را تهدید می‌کند، اگر فردی تحت استخدام هیچ کارفرمایی نباشد چطور می‌تواند تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گرفته و از حمایت‌های آن برخوردار شود؟

بیمه اختیاری که زیرمجموعه بیمه خویش فرما می‌باشد، نوع دیگری از بیمه تامین اجتماعی است که برای اشخاص فاقد قرارداد کاری و کارفرما طراحی شده است؛ این اشخاص می‌توانند به صورت اختیاری یا خویش‌فرما خود را بیمه نمایند تا بتوانند از تعهدات و خدمات بیمه تامین اجتماعی بهره‌مند گردند.

در این نوع بیمه، اشخاص شخصاً نسبت به عقد قرارداد بیمه با سازمان بیمه‌گر اقدام می‌نمایند و مبلغ حق بیمه را شخصاً پرداخت می‌کنند.

مهم‌ترین مزایای بیمه اختیاری عبارت‌اند از:

• خدمات درمانی (با پرداخت فرانشیز)
• مستمری بازنشستگی
• مستمری از کار افتادگی

به صورت کلی در مقایسه با بیمه اجباری، می‌توان گفت که بیمه اجباری دارای مزایای بیشتری نسبت به بیمه اختیاری است چرا که غرامت دستمزد ایام بیماری، مرخصی زایمان و بیمه بیکاری در پوشش بیمه اختیاری نیست؛ اما باید به این نکته توجه داشت که بهره‌مندی از هر نوع بیمه تامین اجتماعی، بهتر از نبودن آن است.

بیمه حِرَف و مشاغل آزاد چیست

بیمه مشاغل آزاد نیز نوعی از بیمه خویش‌فرما می‌باشد که مناسب اشخاصی است که در زمینه شغلی خود مشغول فعالیت هستند؛ برای بهره‌مندی از این نوع بیمه، داشتن مجوز فعالیت از اتحادیه یا صنف مرتبط با حوزه کاری مورد نظر، الزامی است.

برای عقد قرارداد بیمه مشاغل آزاد، لازم است بدانید که میزان حق بیمه در این حالت بر اساس نوع و حوزه فعالیت بیمه‌گذار متفاوت بوده و می‌تواند از 14 تا 20 درصد متغیر باشد؛ برای مشاهده لیست کامل انواع بیمه مشاغل آزاد روی این لینک از سایت تامین اجتماعی کلیک کنید.

بدیهی است که با توجه به خویش فرما بودن این نوع بیمه، میزان تعهدات و مزایای آن مشابه بیمه اختیاری خواهد بود.

بیمه زنان خانه دار چیست

زنان خانه‌دار و دختران، همانند بسیاری از اقشار جامعه، می‌توانند از خدمات تامین اجتماعی بهره‌مند شوند و تحت پوشش تامین اجتماعی قرار بگیرند. یکی از زیرمجموعه‌های بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد طرح بیمه زنان خانه‌دار و دختران می‌باشد. در این طرح، زنان و دختران می‌توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری و به صورت اینترنتی، قرارداد بیمه را منعقد نموده و حق بیمه خود را پرداخت نمایند و از مزایای آن مانند تامین امنیت اقتصادی در دوران پیری و از کارافتادگی، بهره‌مند شوند.

در طرح بیمه زنان خانه‌دار و دختران، سه طرح با درصدهای ۱۲، ۱۴ و ۱۸ درصد وجود دارد و پس از ثبت‌نام، حق بیمه هر ماه حداکثر تا پایان دو ماه آینده قابل پرداخت می‌باشد.

مهم‌ترین شرط این نوع بیمه این است که فرد متقاضی باید بین 18 تا 50 سال سن داشته باشد و چنانچه بیش از 50 سال داشته باشد، به میزان سن مازاد بر 50 سال سابقه واریز حق بیمه داشته باشد؛ در غیر این‌صورت امکان برخورداری از این نوع بیمه را نخواهد داشت.

بیمه کارفرمایی چیست

یکی از قوانینی که در موضوع قانون کار و بیمه تامین اجتماعی وجود دارد، این است که کارفرمای یک کارگاه نمی‌تواند خود را تحت استخدام کارگاه خودش درآورده و بیمه اجباری نماید. اما یک کارفرما نیز به مانند بقیه افراد ممکن است دچار مشکلات و چالش‌هایی از جمله بیماری، فوت یا از کار افتادگی شود و چنانچه تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نباشد، جبران صدمات مادی بسیار سخت خواهد بود.

برای این منظور بیمه کارفرمایی یک راهکار مناسب می‌باشد که کارفرمایان می‌توانند به صورت اختیاری آن را برای خود اخذ نموده و تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار بگیرند.

بیمه کارفرمایی نیز یک نوع از بیمه اختیاری می‌باشد که در آن، کارفرمایان می‌توانند با رد کردن نام خود در صدر فهرست لیست بیمه پرسنل کارگاه، خود را به عنوان کارفرما به سازمان بیمه‌گر معرفی کند.

تعهدات بیمه کارفرمایی همانند سایر بیمه‌های اختیاری می‌باشد؛ یعنی کارفرمای بیمه شده از بیمه بیکاری، غرامت دستمزد ایام بیماری و مرخصی دوران بارداری برخوردار نخواهد بود؛ اما از مزایای درمانی، از کار افتادگی، بازنشستگی و مقرری پس از فوت برخوردار می‌باشد.

بیمه پیمانکاری چیست

در کسب و کارها و پروژه‌های بزرگ، اغلب کارفرمایان در اجرای تمام اجزای پروژه به صورت شخصی و مستقل ناتوان هستند.

در برخی پروژه‌های کاری مثل پروژه‌های عمرانی، ممکن است یک کارفرما، اجرای بخش‌هایی از کار را به صورت پیمانی به اشخاص و تیم‌های مختلف بسپارد که در این صورت، قرارداد پیمانکاری شکل گرفته است. همان‌طور که پیشتر نیز ذکر شد، کارفرمایان موظف هستند تمامی پرسنل شاغل در کارگاه خود را بیمه نمایند، اما در قرارداد پیمانی، ممکن است یک پیمانکار چندین کارگر زیرمجموعه خود داشته باشد. در چنین شرایطی کارفرما موظف است پیمانکار را ملزم کند تا تمامی پرسنل تحت امر خود را بیمه نماید که در این شرایط، بیمه پیمانکاری شکل خواهد گرفت.

کارفرما وظیفه دارد 5 درصد از مبلغ قرارداد پیمانکار را تا زمان ارائه مفاصا حساب بیمه تامین اجتماعی نزد خود نگه دارد. چنانچه کارفرما یا پیمانکار نسبت به انجام وظایف خود کوتاهی کنند، قانوناً هر دو در قبال سازمان بیمه تامین اجتماعی مسئول خواهند بود.

نحوه محاسبه بیمه قراردادهای پیمانکاری، پیچیدگی‌های خاصی داشته و بستگی به عوامل مختلفی از جمله موضوع قرارداد، محل انجام کار و … دارد؛ بنابراین لازم است تا در مقاله‌ای مجزا به صورت کامل شرح داده شود.

مفاصا حساب بیمه چیست؟

یکی از اصطلاحاتی که در حوزه بیمه زیاد به گوش می‌خورد، مبحث مفاصا حساب بیمه است؛ مفاصا حساب در حوزه‌های دیگر مثل مالیات نیز برای حسابداران، مبحثی آشنا است. مفاصا حساب به معنی تسویه کردن حساب بوده و در حوزه بیمه، به معنی تسویه بدهی با سازمان تامین اجتماعی می‌باشد. هنگامی که یک شخص بدهی خود را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌نماید، برگه‌ای را تحت عنوان برگه مفاصا حساب بیمه دریافت می‌کند؛ داشتن این برگه به منزله تسویه و عدم بدهی به سازمان تامین اجتماعی می‌باشد.

در قراردادهای پیمانکاری، پیمانکاران برای تسویه با کارفرما و دریافت کامل مبلغ قرارداد، موظف هستند مفاصا حساب بیمه را دریافت کرده و به کارفرما ارائه نمایند.

جمع بندی

بیمه تامین اجتماعی یکی از اصلی‌ترین سیستم‌های بیمه در ایران است که به منظور حفظ حقوق اجتماعی و اقتصادی افراد از طریق بیمه‌گذاری برای مواجهه با ریسک‌های مختلف، ایجاد شده است. این سیستم، توسط سازمان تامین اجتماعی که یکی از بزرگترین سازمان‌های بیمه‌ای در کشور است، اداره می‌شود.

بیمه تامین اجتماعی دارای انواع مختلفی از جمله بیمه اجباری، بیمه اختیاری، بیمه مشاغل آزاد، بیمه زنان خانه دار، بیمه کارفرمایی و بیمه قرارداد‌های پیمانی است. هر یک از این بیمه‌ها، برای محافظت از حقوق اجتماعی و اقتصادی افراد در مواجهه با ریسک‌های مختلفی از جمله بیماری، از کار افتادگی، بازنشستگی و … ایجاد شده‌اند.

در بیمه تامین اجتماعی، کارفرمایان باید کارگران را به صورت اجباری تحت پوشش این بیمه قرار داده و مبالغ حق بیمه را پرداخت کنند. امیدواریم که مطالعه این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد؛ در صورتی که در خصوص بیمه تامین اجتماعی و انواع سوال یا نظری دارید، در قسمت دیدگاه با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول