نحوه تسویه حساب با کارگر بر اساس قانون کار

نحوه تسویه حساب با کارگر بر اساس قانون کار اهمیت بسیاری در حوزه حقوق کارگران و ارتباطات کارفرمایان و کارگران دارد. در فرآیند تسویه حساب، مسائل مالی و حقوقی بین کارفرما و کارگر پیچیدگی‌ها و چالش‌هایی را به همراه می‌آورد که برای دو طرف مهم می‌باشد تا به توافق و تسویه نهایی برسند. از این رو، داشتن دانش کافی درباره مباحث مرتبط با تسویه حساب با کارگران امری ضروری است تا از بروز اشتباهات در این رابطه پیشگیری کنیم.

در این مقاله، ما به بررسی چگونگی تسویه حساب با کارگر بر اساس قانون کار می‌پردازیم. بررسی‌هایی که در مقاله ارائه خواهد شد، به کارفرماها و کارگران کمک می‌کند تا در مسیر تسویه حساب، تصمیم‌گیری‌های مناسب و قانونی انجام دهند. ما در ابتدا به بررسی مفهوم تسویه حساب با کارگر می‌پردازیم، در ادامه مراحل تسویه حساب با کارگر را توضیح خواهیم داد و سپس نحوه محاسبه تسویه حساب کارگران را بررسی می‌کنیم؛ در نهایت نیز در مورد مهلت تسویه حساب نکاتی را بیان خواهیم کرد. همراه مدیر حساب باشید.

مفهوم تسویه حساب با کارگر

تسویه حساب با کارگر یک مفهوم قانونی و مالی است که به روش‌ها و رویه‌هایی اشاره دارد که کارفرما باید برای پرداخت حقوق، مزایا و مستحقات مربوط به کارگر به طور دوره‌ای اقدام نماید. این فرآیند تسویه حساب نهایی در پایان دوره حقوقی (معمولاً ماهانه یا سالانه) یا در پایان مدت قرارداد صورت می‌گیرد و شامل پرداخت حقوق و دستمزد پرسنل، پاداش‌ها، مرخصی‌های استحقاقی، مزایای تأمین اجتماعی و سایر مستحقات قانونی و قراردادی است.

تسویه حساب با کارگر تحت قوانین و مقررات قانون کار و سایر مقررات مربوطه صورت می‌پذیرد. این فرآیند حاوی مواردی از جمله تعیین و تسویه حقوق و دستمزد کارگران بر اساس ضوابط معین، محاسبه مقادیر مستحق بر اساس ساعات کارکرد (از جمله عیدی و سنوات)، محاسبه و پرداخت مالیات، بیمه‌ها و عوارض مربوطه، تسویه بدهی‌ها و اقساط و موارد دیگر است.

تسویه حساب با کارگر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا علاوه بر حفظ حقوق و منافع کارگران، از بابت رعایت قوانین کار و قوانین مالیاتی برای کارفرما نیز ضروری است. این فرآیند مهم به‌منظور ایجاد تعادل منصفانه بین کارفرما و کارگران، حفظ نظم اقتصادی و حفظ قانون در محیط کسب و کار انجام می‌شود.

مراحل تسویه حساب کارفرما با کارگر

در خصوص نحوه تسویه حساب با کارگر، لازم است بدانیم که این فرایند شامل مراحلی است که طی کردن این مراحل، ما را در انجام قانونی و کامل تسویه حساب یاری می‌رساند. در ادامه به توضیح این مراحل خواهیم پرداخت.

مرحله اول: تسویه اداری/کارگاهی

یک کارگر یا کارمند متناسب با شغل و سمتی که در کارگاه دارد، امکانات و ابزارهایی را در اختیار می‌گیرد تا به‌وسیله آنها به وظایف خود عمل کند. این امکانات و ابزارها که متعلق به کارگاه می‌باشند، باید هنگام تسویه حساب با پرسنل، به صورت سالم تحویل گرفته شود. به این فرایند، تسویه حساب اداری / کارگاهی می‌گویند که در اولین مرحله از نحوه تسویه حساب با کارگر باید انجام شود.

مرحله دوم: تسویه مالی

در مرحله دوم از فرایند تسویه حساب با کارگر، باید نسبت به محاسبه و پرداخت حق و حقوق مالی کارمند و تعیین تکلیف کامل وضعیت بدهکاری/ بستانکاری وی با کارگاه اقدام نمایید تا از لحاظ مالی نیز تسویه حساب انجام شود. بر این اساس لازم است کلیه حق و حقوق کارمند اعم از حقوق ماهیانه، حق بیمه، سنوات کاری، عیدی سالانه، حق مرخصی و … محاسبه شده و پس از کسر بدهی‌های کارمند (مثل بدهی وام، حق بیمه و …) به وی پرداخت شود.

همچنین کارفرما می‌تواند اقرارنامه تسویه حساب کارگر را از وی دریافت نماید که برای این منظور سند تسویه حساب مالی کارگر در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شده و به امضای کارگر می‌رسد؛ البته الزامی برای تنظیم و ثبت اقرارنامه در دفترخانه اسناد رسمی وجود ندارد و می‌توان در محل کارگاه نیز اقرارنامه را به همراه امضا و اثر انگشت، از کارگر اخذ نمود.

ذکر این نکته نیز لازم است که داشتن برگه اقرارنامه کارگر به تنهایی کافی نیست و در صورت بروز اختلاف و شکایت، ارائه مستندات از پرداخت حق و حقوق کارگر نیز برای اثبات تسویه مالی ضروری می‌باشد.

مرحله سوم: تعیین تکلیف بیمه بیکاری

یکی از مزایایی که قانون کار برای کارگران مشمول این قانون در نظر گرفته است، برخورداری از دستمزد ایام بیکاری یا بیمه بیکاری می‌باشد؛ چنانچه در هنگام قطع همکاری و تسویه حساب، کارگر قصد استفاده از بیمه بیکاری داشته و از شرایط استفاده آن نیز برخوردار باشد، لازم است تا نسبت به این مهم اقدام نماید تا پس از طی مراحل قانونی، مبلغ ماهیانه بیمه بیکاری برای وی واریز گردد.

استفاده از بیمه بیکاری دارای شرایط خاصی از جمله داشتن حداقل 1 سال سابقه پرداخت حق بیمه در آخرین کارگاه و اقدام تا حداکثر 30 روز پس از خاتمه کار می‌باشد. شرایط و ضوابط بیمه بیکاری در آینده در مقاله جامع دیگری بررسی خواهد شد.

مرحله چهارم: ارائه گواهی رضایت از کارگر

ارائه گواهی رضایت از کارگر، وظیفه‌ای است که ماده 187 قانون کار بر عهده کارفرما گذاشته است؛ متن این ماده قانونی را در ادامه ذکر می‌نماییم:

کارفرمایان مکلفند پس از پایان قرارداد کار بنا به درخواست کارگر، گواهی انجام کار با قید مدت، زمان شروع و پایان و نوع کار انجام شده را به وی تسلیم نمایند.

هدف از تصویب چنین قانونی این است که کارگر مذکور بتواند به صورت مستند سابقه کاری خود را به کارفرمایان بعدی ارائه نماید تا کارفرمایان دیگر، با اعتماد بیشتری نسبت به استخدام او اقدام نمایند.

نحوه محاسبه تسویه حساب کارگران

تا اینجا با مفهوم تسویه حساب با کارگر و مراحل آن آشنا شدیم؛ در این بخش به بررسی نحوه محاسبه حقوق و مزایای کارگر هنگام پایان کار خواهیم پرداخت.

محاسبه حق و حقوق کارگر هنگام خاتمه کار یکی از موضوعات چالش برانگیز برای کارفرمایان است؛ هر کارگری هنگام خاتمه کار باید به میزان مدت کاری که انجام داده، مزایای خود را دریافت نماید. مهمترین موارد این مزایا عبارت‌اند از عیدی سالانه، سنوات و حق مرخصی که باید به میزان مدت زمان کارکرد محاسبه و به وی پرداخت گردد.

سنوات پایان کار

در این قسمت توضیح خواهیم داد که سنوات چیست و به‌طور کلی نحوه محاسبه سنوات کارگر به چه صورت است. بر اساس قانون، چنانچه یک کارگر به میزان یک سال کامل در کارگاهی اشتغال داشته باشد، بر اساس قانون مبلغی به میزان 1 پایه حقوق (30 روز کارکرد) دریافت می‌نماید که به این مبلغ سنوات می‌گویند. در صورتی که مدت کارکرد یک کارگر، کمتر از یک سال تمام باشد، مبلغ سنوات وی باید بر اساس مدت کارکرد وی محاسبه و پرداخت گردد.

به‌عنوان مثال چنانچه شخصی به مدت 6 ماه (نیم سال) در یک کارگاه اشتغال داشته است، هنگام قطع همکاری لازم است به میزان 50 درصد از سنوات یک سال کامل برای وی محاسبه و به حساب شخص واریز شود. در مثال مذکور، اگر پایه حقوق کارگر 10 میلیون تومان باشد، سنوات یک سال کارکرد 10 میلیون تومان و سنوات 6 ماه کارکرد، 5 میلیون تومان خواهد بود.

محاسبه عیدی هنگام خاتمه کار

یکی دیگر از مزایایی که برای کارگران مشمول قانون کار در نظر گرفته شده است، حق عیدی و پاداش سالانه است و بر این اساس کلیه کارفرمایان وظیفه دارند، به صورت سالانه به میزان دستمزد 60 روز کاری (یا دو پایه حقوق) پرسنل را به وی به‌عنوان عیدی پرداخت نمایند و چنانچه کارگر کمتر از 1 سال در کارگاهی اشتغال داشته و قبل از رسیدن به پایان سال قطع همکاری نماید، باز هم مشمول این قانون بوده و همچون سنوات، کارفرما موظف است به میزان مدت کارکرد وی، حق عیدی او را محاسبه نموده و پرداخت کند.

نکته حائز اهمیت در خصوص محاسبه عیدی این است که مبلغ عیدی بر اساس حقوق کارگر مورد نظر تعیین می‌شود، اما حداقل و حداکثری برای عیدی نیز در نظر گرفته شده است و که باید رعایت شود.

حداقل عیدی سالانه

بر اساس قانون، مبلغ عیدی سالانه کارگر نباید از حداقل 60 روز حقوق مصوب وازرت کار کمتر باشد. در سال 1402 حداقل مزد روزانه مصوب وزارت کار 176 هزار و 942 تومان است و به این ترتیب حداقل عیدی عبارت است از (مبلغ‌ها به تومان است):

60 × 176,942 = 10,616,520

حداکثر عیدی سالانه

بر طبق قانون، مبلغ عیدی سالانه کارگر نباید از حداثر 90 روز حقوق مصوب وزارت کار بیشتر باشد. بنابراین و بر اساس مزد روزانه مصوب روزانه یعنی 176 هزار و 942 تومان، حداکثر حق عیدی سالانه کارگر عبارت است از (مبلغ‌ها به تومان است):

90 × 176,942 = 15,924,780

با توجه به توضیحات ذکر شده و در ادامه مثال ذکر شده در بالا، چنانچه پایه حقوق کارگر 10 میلیون تومان باشد، میزان عیدی یک سال کارکرد وی معادل سقف عیدی سالانه خواهد بود و در صورتی که 6 ماه کارکرد داشته باشد، میزان عیدی وی نیمی از سقف عیدی یعنی 7,962,390 تومان خواهد بود.

بنابر توضیحات ذکر شده، اگر کارگری کمتر از 1 سال در کارگاهی اشتغال داشته باشد، به نسبت مدت کارکردی که داشته، و با لحاظ قانون حداقل و حداکثر عیدی، از این مزیت برخوردار خواهد بود.

نحوه محاسبه حق و حقوق کارگر اخراج شده

خاتمه کار بین کارگر و کارفرما، می‌تواند به طرق مختلفی اعم از استعفای کارگر، اتمام قرارداد کار و یا اخراج توسط کارفرما رخ بدهد. هر یک از این شیوه‌های قطع همکاری، روال و تشریفات خاص خود را دارد؛ اما در خصوص نحوه محاسبه حق و حقوق کارگر، تفاوت چندانی بین این شیوه‌ها وجود ندارد و کارگر اخراج شده نیز همانند دیگران مشمول دریافت حقوق خود از جمله عیدی، سنوات، حق مرخصی و … است.

تنها تفاوت بین خاتمه کار از نوع اتمام قرارداد و اخراج کارگر در این است که چنانچه کارفرمایی تشریفات مربوط به اخراج کارگر را رعایت نکرده باشد و به عبارت دیگر دلیل موجه و تایید شده‌ای برای اخراج کارگر ارائه نکرده باشد، کارگر می‌تواند با شکایت از کارفرما درخواست خسارت اخراج به ناحق نموده، حکم بازگشت به کار گرفته و علاوه بر آن، دستمزد ایام بیکاری و تعلیق از کار را نیز مطالبه نماید. بنابراین لازم است تا کارفرمایان در این خصوص تشریفات قانونی مورد نظر را انجام دهند تا از متحمل شدن زیان‌های وارده پیشگیری نمایند.

مهلت تسویه حساب با کارگر

یکی از سوالاتی که ممکن است در ذهن کارفرما و پرسنل کارگاه وجود داشته باشد، بحث مهلت تسویه حساب است؛ در خصوص مهلت تسویه حساب با کارکنان می‌توان گفت که قانون کار مهلت مشخصی را برای تسویه حساب تعیین ننموده است، اما به صورت عرفی معمولا این اتفاق نهایتاً تا چند روز پس از خاتمه کار انجام می‌شود. از طرفی چنانچه کارفرمایی نسبت به انجام تسویه حساب با کارگر برای مدت طولانی مبادرت نورزد، کارگر می‌تواند با مراجعه به شعب اداره کار و ارائه مستندات خود، برای دریافت حق و حقوق معوقه و تسویه حساب از کارفرمای مربوطه شکایت نماید.

لازم به ذکر است، چنانچه قرارداد کارگر به اتمام رسیده باشد، همان‌طور که پیشتر نیز ذکر گردید، کارگر حداکثر تا 30 روز پس از خاتمه کار باید نسبت به دریافت بیمه بیکاری اقدام نماید، در غیر این صورت از دریافت مقرری بیمه بیکاری محروم خواهد ماند.

جمع بندی

تسویه هنگام خاتمه کار، یکی از چالش برانگیز ترین مباحث در روابط کارگر و کارفرما است که طرفین رابطه کاری با آن دست به گریبان هستند. در این مقاله به توضیحات جامع و کاملی در خصوص نحوه تسویه حساب با کارگر پرداختیم و توضیح دادیم که تسویه حساب با کارگر دارای چه مراحلی است. در ادامه در خصوص مهم‌ترین حقوق کارگر که باید هنگام تسویه حساب محاسبه و پرداخت گردد، صحبت کردیم.

چنانچه در خصوص نحوه تسویه حساب با کارگر یا درباره توضیحات ارائه شده در این مقاله ابهامی دارید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول